Een tijdje geleden was ik op een conferentie over mensenrechten. Een minister was er ook. De zaal zat vol bekende gezichten. Na ongeveer een half uur kwamen twee jongens van Surinaamse afkomst binnen. Te laat! Heel stiekem dacht ik: het zal ook eens niet.
De Surinaamse-Nederlanders op de bijeenkomst konden weer eens niet op tijd zijn. In de pauze bleek de reden voor de late binnenkomst van een hele andere aard. Onderweg van Amsterdam naar deze keurige conferentie in ambtelijk Den Haag werden beide heren maar liefst twee keer staande gehouden door de politie. Dat bleek vaker het geval voor deze jongens. Zelf ben ik echter nog nooit spontaan staande gehouden door de politie. Hoe moet het voelen om keer op keer op je uiterlijk te worden beoordeeld in plaats van op je gedrag? Hoe moet het voelen als je geen uitleg krijgt waarom?
Naar alle waarschijnlijkheid reageerden de agenten op straat op basis van onbewuste, onbedoelde of onderhuidse vooroordelen… net als ik een paar minuten later in de zaal. In vergelijking hadden de vooroordelen van deze agenten alleen grote(re) consequenties. Etnisch profileren door de politie is niet alleen een probleem in de Verenigde Staten, maar ook in Nederland. De politie noemt het zelfs een reden of alibi voor jongeren om zich van de maatschappij af te keren of te radicaliseren. Het feit dat het hier niet discriminatie door een individu maar door de eigen overheid betreft, geeft de hele handeling een extra lading.
Het voorval in Den Haag heeft er toe geleid dat ik bewust ben gaan letten op mijn eigen vooroordelen. Volgens psychologen heeft iedereen vooroordelen en zijn die vooroordelen ook nuttig. Het is alleen gevaarlijk als deze vooroordelen onbewust blijven en tot discriminatie of racisme gaan leiden. Als bevolkingsgroepen elkaar dan ook nog eens niet tegen komen (segregatie) – in de binnenstad, op verjaardagen of zelfs op het werk of bij een conferentie – dan worden vooroordelen ook nog eens onvoldoende gecorrigeerd.
Ik zet me bovendien graag in voor concrete oplossingen. Een vooroordeel of probleem benoemen is een eerste stap, maar daarna is het ook belangrijk om maatregelen te durven nemen. Anders blijft het bij incidenten, hijgerigheid en de opgeheven vinger. Een beetje politieke lef is daarbij momenteel broodnodig. Vaak kennen we de oplossingen voor een probleem wel. Iedereen weet dat het werkt. Alleen is er onvoldoende doorzettingsmacht. In het Verenigd Koninkrijk en Spanje geeft de politieagent bijvoorbeeld aan waarom hij iemand staande houdt en worden er ook data bewaard over de politieactie. De agent geeft zich als het ware ter plekke rekenschap van de eigen vooroordelen. Dat is bewezen effectief in het verminderen van etnisch profileren. Het zou ontzettend mooi zijn als dat straks ook in Nederland kan.
Dit stuk verscheen eerder op Diversity Dinsdag.
